W dobie cyfrowej, gdy nasze dane są na wagę złota, ochrona tożsamości stała się priorytetem. Wprowadzona niedawno możliwość zastrzeżenia numeru PESEL to potężne narzędzie w walce z oszustami i złodziejami tożsamości. Jednak ten sam mechanizm, który chroni nas przed niechcianym kredytem, wprowadził nową dynamikę w czynnościach prawnych, zwłaszcza tych dokonywanych w kancelari notarialnej.
Jako notariusz w Łodzi, czuję się w obowiązku nie tylko dbać o prawne bezpieczeństwo Państwa transakcji, ale również pomagać w nawigowaniu po nowych przepisach. Ten artykuł to praktyczny przewodnik, który wyjaśni, jak mądrze korzystać z ochrony, jaką daje zastrzeżenie PESEL, i jednocześnie zapewnić sprawny przebieg wizyty w kancelarii.
Zastrzeżenie PESEL – Twoja cyfrowa tarcza ochronna
Instytucja zastrzeżenia numeru PESEL, wprowadzona ustawą z 7 lipca 2023 r., to bezpłatna usługa mająca na celu ograniczenie skutków kradzieży tożsamości. W praktyce działa jak cyfrowy zamek na naszych danych – gdy jest aktywny, znacznie utrudnia oszustom zaciągnięcie na nasze nazwisko kredytu, pożyczki czy wyrobienie duplikatu karty SIM. Informacja o zastrzeżeniu jest natychmiast widoczna w centralnym Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL (RZN PESEL).
Zastrzeżenia można dokonać w każdej chwili, w jeden z trzech prostych sposobów:
- Elektronicznie: poprzez aplikację mobilną mObywatel lub stronę internetową mObywatel.gov.pl,
- Osobiście: w dowolnym urzędzie gminy, okazując dokument tożsamości.
Notariusz jako strażnik bezpieczeństwa – kiedy weryfikujemy Twój PESEL?
Nowe przepisy, które weszły w życie 1 czerwca 2024 roku, nałożyły na instytucje zaufania publicznego, w tym na notariuszy, obowiązek weryfikacji numeru PESEL klienta przed dokonaniem określonych czynności. Działamy tu jako dodatkowy strażnik Państwa bezpieczeństwa.
Czynności z obowiązkową weryfikacją:
Notariusz musi sprawdzić status Państwa numeru PESEL i odmówi dokonania czynności, jeśli będzie on zastrzeżony, przy czynnościach dotyczących obrotu nieruchomościami i prawami pokrewnymi. Dotyczy to w szczególności umów:
- nabycia, zbycia lub obciążenia (np. hipoteką) nieruchomości,
- nabycia, zbycia lub obciążenia użytkowania wieczystego,
- nabycia, zbycia lub obciążenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
Obowiązek ten dotyczy również pełnomocnictw do dokonania którejkolwiek z wyżej wymienionych czynności.
Czynności, przy których zachowujemy czujność:
Istnieje również katalog czynności, gdzie weryfikacja nie jest obowiązkowa, ale możliwa. W trosce o bezpieczeństwo obrotu prawnego i ochronę interesów stron, notariusz może zdecydować się na sprawdzenie statusu PESEL również przy takich czynnościach jak:
- sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia,
- umowa majątkowa małżeńska (np. intercyza),
- umowa przedwstępna sprzedaży nieruchomości.
W przypadku stwierdzenia zastrzeżenia, również w tych sytuacjach notariusz może odmówić dokonania czynności.
Jak cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL
Posiadanie zastrzeżonego numeru PESEL nie wyklucza możliwości dokonania czynności notarialnej. Wymaga jedynie prostego, ale kluczowego działania: czasowego cofnięcia zastrzeżenia na moment wizyty w kancelarii.
Jak to zrobić?
Cofnięcie zastrzeżenia przez telefon lub Internet
Najwygodniej i najszybciej dokonają Państwo tego elektronicznie, przez aplikację lub serwis mObywatel. Podczas cofania zastrzeżenia system zapyta, czy chcą to Państwo zrobić bezterminowo, czy czasowo. Zdecydowanie zalecam wybranie drugiej opcji:
- Wybierz opcję „Cofnij zastrzeżenie czasowo”.
- Ustaw datę i godzinę, do której numer PESEL ma pozostać odblokowany. Proszę zaplanować ten czas tak, aby obejmował godzinę spotkania w kancelarii z co najmniej godzinnym zapasem. Zmiana w rejestrze jest widoczna niemal natychmiast.
Cofnięcie zastrzeżenia PESEL-u w urzędzie gminy
Cofnięcia zastrzeżenia można dokonać również osobiście w urzędzie gminy. W tym celu należy:
- Pobrać i wypełnij wniosek w domu albo zrób to w swoim urzędzie gminy. Możesz też poprosić urzędnika, żeby wydrukował wypełniony wniosek z systemu. Jeśli urzędnik wydrukuje ci wniosek z systemu – sprawdź, czy dane są poprawne.
- Podpisać wniosek.
- Złożyć wniosek.
Ważna rekomendacja: Chociaż technicznie możliwe jest dokonanie tej operacji w telefonie już w trakcie wizyty u notariusza, zdecydowanie odradzam takie rozwiązanie. Szacunek dla czasu wszystkich stron transakcji, a także ryzyko problemów technicznych (brak zasięgu, awaria aplikacji) sprawiają, że najlepiej załatwić tę sprawę w domu, dzień przed lub rano w dniu planowanej czynności.
Jak uniknąć problemów w przypadku zastrzeżenia numeru PESEL
Jeśli stawią się Państwo w kancelarii na podpisanie np. umowy sprzedaży mieszkania z aktywnym zastrzeżeniem numeru PESEL, scenariusz jest niestety tylko jeden. Zgodnie z ustawą, notariusz będzie miał prawny obowiązek odmówić dokonania czynności notarialnej. Nie jest to przejaw złej woli, lecz wypełnienie nałożonego na nas ustawowego obowiązku. W praktyce oznacza to konieczność przerwania spotkania i umówienia nowego terminu, co generuje niepotrzebny stres, stratę czasu i może zdezorganizować plany wszystkich zaangażowanych stron.
Podsumowanie – mądra ochrona, świadoma transakcja
Zastrzeżenie numeru PESEL to doskonałe i potrzebne narzędzie, z którego warto korzystać. Nie stoi ono na przeszkodzie w załatwianiu spraw życiowych. Wymaga jedynie odrobiny świadomości i planowania. Pamiętajmy o prostej zasadzie: zastrzegaj na co dzień, a odblokuj czasowo na wizytę u notariusza. Zaraz po jej zakończeniu mogą Państwo ponownie aktywować zastrzeżenie, przywracając pełną tarczę ochronną.
